1509 İstanbul, 1999 Gölcük, 2023 Kahramanmaraş! Türkiye’de büyüklüğü 7’den büyük olan depremler nelerdir?

Karadeniz bölgesinin tarih boyunca yaşadığı en şiddetli deprem, Kuzey Anadolu fayını kıran ve birçok yerleşim yerini tahrip eden ve binlerce insanın ölümüne neden olan 17 Ağustos 1668 Kuzey Anadolu depremi olmuştur. Sarsıntının büyüklüğü 8.0 ve merkez üssü Ladik Gölü. Bölgedeki sismik aktivite Haziran ayında Ankara’da başlamış ve Temmuz ayında yoğunlaşmıştır. 15 Ağustos’ta sırasıyla Ankara ve Beypazarı’nı iki büyük deprem vurdu. Kuzey Anadolu Fayı’nı kıran deprem, Tokat, Bolu, Kastamonu, Bursa, Ankara, Samsun, Erzincan ve Amasya’da çok sayıda yerleşim yerini yerle bir etti. 6 aydır devam eden deprem ve artçı sarsıntılarda 8 bin kişi hayatını kaybetti.

Kuzey Anadolu Fay hattı üzerinde yer alan Erzincan’da 27 Aralık 1939’da meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki deprem geniş bir alanda etkili oldu. Ülkemizde en çok hasar bırakan bu depremde 32.968 kişi hayatını kaybederken 116.720 bina yıkıldı. Gece saat 2 sıralarında meydana gelen depremde kent enkaz yığınına döndü. Çevre illeri de etkisi altına alan depremin bu kadar ölümcül olmasının diğer sebepleri ise mevsimin kış olması ve hava sıcaklığının -35 derece olması.

6 Şubat 2023’te 9 saat arayla meydana gelen ve merkez üssü Gaziantep’in Şehitkamil ilçesinde ve Kahramanmaraş’ın Ekinözü ilçesinde bulunan depremin büyüklüğü sırasıyla 7,7 ve 7,6 oldu. Sarsıntı Lübnan, Kıbrıs ve Mısır’ın yanı sıra Türkiye ve Suriye’ye kadar etkili oldu. Depremler sonucunda Türkiye’de 35 bin, Suriye’de 5 binden fazla kişi hayatını kaybetti, 120 bin kişi de yaralandı. Bölgede yaşayan 13,5 milyon insanı etkileyen sarsıntıların ardından 2 bin 400’den fazla artçı sarsıntı meydana geldi. 10 ili hasara uğratan depremde 13 bine yakın bina yıkılırken, çok sayıda tarihi yapı da yıkıldı.

115 Antakya depremi MS 13 Aralık 115’te meydana geldi. Tahmini büyüklüğü 7,5 olan deprem, Antakya ve çevresinde büyük can ve mal kaybına neden oldu. Deprem bölgede tsunamiye de neden oldu. Antakya bölgesi, Afrika levhası ile Arap levhası arasındaki üçlü kavşakta ve Doğu Anadolu Fayı’nın ucunda yer almaktadır. Bölgede son 2 bin yılda birçok büyük deprem meydana geldi. Muhabir Cassius Dio, depremin şiddetli bir gümbürtüyle başladığını ve derin, şiddetli bir sarsıntıyla devam ettiğini bildirdi. Depremde 260 bin kişi hayatını kaybetti. Artçı sarsıntılar birkaç gün sürdü ve hayatta kalanların çoğu açlıktan öldü.

1976 Çaldıran-Muradiye depremi 24 Kasım günü saat 14:22’de meydana geldi. 7.5 büyüklüğündeki depremin merkez üssü Van’ın Muradiye ilçesine bağlı Çaldıran ovası. Depremde bölgedeki binaların yüzde 80’i yıkıldı ve yaklaşık 5 bin kişi hayatını kaybetti. Depremin yanı sıra bölgede sıcaklığın -17 dereceye düşmesiyle donarak ölenler oldu. Deprem sonrası çok sayıda insan evsiz kaldı. Deprem, daha önce fark edilmeyen Çaldıran Fayı üzerindeki hareketten kaynaklandı.

17 Ağustos 1999’da Kocaeli ilinin Gölcük ilçesinde meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki deprem 18 bin kişinin ölümüne neden oldu. Gece saat 03.01’de meydana gelen ve 37 saniye süren sarsıntı, çağdaş Türk tarihinin en ölümcül doğal afetlerinden biri olarak anılıyor. 1999 depremi, Kuzey Anadolu Fayı boyunca 1939’da başlayan ve 60 yıl boyunca doğudan batıya doğru ilerleyen ve büyük sarsıntılara neden olan sismik sekansın bir modülüdür. Depremin çok şiddetli hissedilmesine rağmen, hasarın çoğunun bölgedeki sıvılaşmadan kaynaklandığından şüpheleniliyor.

1509 İstanbul depremi veya tarihsel olarak Kıyamet-i Suğra, 10 Eylül 1509 günü saat 22:00 sıralarında Marmara Denizi’nde meydana geldi. Beyin sarsıntısının varsayılan büyüklüğü 7.2’dir. Bu depremi bir tsunami ve kırk beş gün süren artçı sarsıntılar izledi. Depremde ölü sayısının 13 bin civarında olduğu tahmin ediliyor. Depremin etki alanı Çorlu’dan İzmit’e kadar uzanıyordu. Şehirdeki 109 cami yıkıldı, Fatih Camii, Kız Kulesi ve Anadolu Hisarı hasar gördü. Ayasofya Camii, minarelerinden birinin yıkılmasına rağmen neredeyse zarar görmeden ayakta kaldı.

1970 Gediz depremi 28 Mart günü saat 23:02 sıralarında 7,2 büyüklüğünde meydana geldi. Kütahya’nın bir ilçesi olan Gediz’de bu deprem 1086 kişinin ölümüne, 1260 kişinin yaralanmasına neden oldu ve binlerce insanı evsiz bıraktı. Kentte meydana gelen deprem nedeniyle evlerde bulunan sobalar devrildi ve çıkan yangınlarda insanlar yanarak can verdi.

1999 Düzce depremi 12 Kasım akşamı saat 18:57’de 7,2 büyüklüğünde meydana geldi. Depremin merkez üssü, 1999 Gölcük depreminin merkez üssünden yaklaşık 100 km uzaktaydı. Gölcük depremi gibi Düzce depremi de her ikisi de doğrultu atımlı olan Kuzey Anadolu Fayı üzerinde meydana gelmiştir. Düzce ve çevresi birkaç ay önce meydana gelen depremden çok kötü etkilenmişti. Bu nedenle, Kasım depremi meydana geldiğinde birçok bina zaten zayıflamıştı. Düzce’de hayatını kaybedenlerin sayısı 478, Kaynaşlı ilçesinde 313, Bolu’da 48 oldu.

1943 Tosya-Ladik depremi, 27 Kasım günü saat 01:20’de Kastamonu Tosya yakınlarında meydana geldi. Depremin büyüklüğü 7.2 idi. Deprem Trabzon, Isparta, Elazığ, Zonguldak ve Yozgat’a kadar hissedildi. Deprem sonucunda 2.500’den fazla kişi öldü ve 5.000 kişi yaralandı. Bulutlu ve yağmurlu bir gecede meydana gelen deprem yaklaşık 4 dakika sürdü. Gök gürültüsü ve uğultu sesiyle uyanan deprem merkezine yakın çevredekiler beşik gibi titrediklerini söylediler.

2011 Van depremi 23 Ekim günü saat 13:41’de meydana geldi. 7.2 büyüklüğündeki deprem Türkiye’nin doğusunun büyük bir bölümünü salladı ve Güney Kafkasya ile Orta Doğu’da da hissedildi. Şiddetli sarsıntıdan en çok Van’ın Erciş ilçesi etkilendi. Sadece kasabada en az 55 yıkılan bina, 45 ölüm ve 156 yaralanma vardı. Depremde yaklaşık 40.000 kişi evsiz kaldı. Son rakamlar, ölü sayısının 604’ü aştığını ve etkilenen bölgelerde tahmini 2.200 binanın hasar gördüğünü veya yıkıldığını gösteriyor.

30 Ekim 2020’de Yunanistan’ın Sisam adasının yaklaşık 14 km kuzeydoğusunda meydana gelen 7 büyüklüğündeki deprem. Sisam merkez üssüne yakın olmasına rağmen en çok etkilenen bölge İzmir oldu. İzmir’de meydana gelen depremde 117 kişi öldü, 1034 kişi yaralandı. Sisam depremi olarak da bilinen depremden önce, üç aylık bir süre içinde 39 ön sarsıntı meydana geldi. Depremin ardından 2800’den fazla artçı sarsıntı kaydedildi.